Opstarten aquarium versnellen
Het opstarten of indraaien van een aquarium betekent het bevorderen van bacteriën die het giftige ammoniak (een stikstofverbinding), dat onder andere door vissen wordt uitscheiden, omzetten naar nitraat. Het zou ongeveer een maand duren voordat deze ‘goede bacteriën’ het aquarium gezond houden. Door de condities te optimaliseren zou je dit proces kunnen versnellen naar een week. Deze aannames zijn behoorlijk onzinnig; een aquarium hoeft namelijk niet opgestart te worden.
Disclaimer: voor het gemak mag je in dit artikel ammoniak ook als ammonium lezen. De exacte stikstofverbinding hangt onder meer van de pH waarde af.
Hoe lang duurt de opstart
In een aquarium komen (anorganisch) ammoniak en specifieke organische stoffen vrij. Deze stoffen worden bij de aanwezigheid van opgeloste zuurstof in het water, omgezet naar respectievelijk nitraat en specifieke anorganische stoffen.
Ammoniak meten
In de jaren ’80 van de vorige eeuw is een methode boven komen drijven die vaak wordt gehanteerd om een aquarium op te starten en te versnellen:
- je brengt de ammoniak concentratie naar 2 à 4 ppm,
- een dag later meet je de ammoniak, nitriet en nitraat,
- als de totale ammoniak + nitriet concentratie lager dan 1 ppm is, herhaal je de twee voorgaande stappen
- als alleen nog maar nitraat wordt gemeten, is je bak gereed voor vissen.
Dit proces duurt ongeveer 4 weken.
Opstart versnellen
Zolang kunnen we natuurlijk niet wachten. Door de water temperatuur te verhogen richting 30 graden Celcius, gaan bacteriestammen harder voor ons werken.
Als we dan ook bacteriën uit een flesje toevoegen, kunnen we die 4 week terugbrengen naar een week.
De industrie verkoopt ammoniak uit een flesje, bacteriën uit een flesje, en test strips of druppels waarmee de verschillende stikstofverbindingen (ammoniak / ammonium, nitriet, nitraat) gemeten kunnen worden. Doe er ook maar wat middeltjes bij om de KH te reguleren en te meten, zodat de bacteriën optimaal zullen reproduceren.
Maar het kan misschien nog sneller, of tenminste goedkoper, door veel materiaal, zoals een filtertje, uit een andere bak in de nieuwe bak te plaatsen. Als er maar genoeg van dit materiaal in de nieuwe bak zit, is de bak zelfs direct klaar voor vissen.
Bacteriën in het aquarium
Het omzetten van ammoniak naar nitraat is een oneindig en alomvertegenwoordigd proces. De exacte bacteriestammen die ammoniak omzetten verschilt per situatie.
In een 50 liter aquarium met 10 vissen die ieder 1 gram wegen, zullen andere stammen prevaleren dan in een 50 liter aquarium met een Oscar vis, Astronotus ocellatus, van 1 kg. In het laatste geval ligt de concentratie ammoniak dat wordt uitgescheiden vele malen hoger. De bacteriestammen die we in een gezond aquarium zien, zijn anders dan de bacteriestammen in aquacultuur of waterzuiveringsinstallaties.
En de bacteriestammen die we op en bij planten zien, zijn anders dan de bacteriestammen in een mechanische filter.
In een gezond aquarium vinden we met name zogenaamde Comammox bacteriestammen, die ammoniak direct omzetten naar nitraat, en ammoniak-oxiderende archaea. Die laatste groep werd tot voor kort alleen geassocieerd met zwartwater biotopen (aquaria met zeer lage pH).
Overigens hoeft een 50 liter aquarium voor een Oscar vis niet te worden ingedraaid. Zeker als er sprake is van water met een hoge pH, zal deze bak ongetwijfeld voor ammoniak problemen gaan zorgen, maar een Oscar vis in een 50 liter bak zal ook voor andere problemen zorgen. De bak is namelijk veel te klein.
Meten is weten, als je weet wat je meet
Het meten van ammoniak met teststrips is niet gevoelig bij lage (= normale) concentraties, zoals 10x 1 gram vis die ammoniak in een 50 liter aquarium uitscheiden. En dus wordt de concentratie ammoniak kunstmatig naar 2, 3 of 4 ppm omhoog gebracht, zodat we ammoniak, nitriet en nitraat kunnen meten.
De hobbyist meet zo dus zijn eigen kunstmatige handelingen, en stimuleert bacteriestammen die ná de handelingen waarschijnlijk plaats moeten maken voor stammen die we bij lage concentraties zien.
Waarom je het opstarten van een aquarium niet kunt versnellen
Wat heb je nu eigenlijk gereduceerd? Antwoord: de metingen.
En om te kunnen meten heb je dermate veel ammoniak nodig, dat het aquarium in een onzichtbare, verhitte stortplaats is veranderd. Deze stortplaats trekt andere bacteriën aan dan de bacteriën (en archaea) waar je aquarium behoefte aan heeft.
In het aquarium zal de concentratie ammoniak veel lager zijn en zul je de temperatuur waarschijnlijk terugbrengen, nadat de meting zegt dat je aquarium is ingedraaid. Dit trekt andere soorten bacteriën (en archaea) aan. Gewoon een kwestie van even afwachten.
Waarom lijkt het dan altijd goed te gaan nadat het indraaien van het aquarium is versneld?
Omdat het stikstof gevaar een beetje overschat wordt. Zo is ammoniak meestal in het veel minder gevaarlijke ammonium aanwezig. En is de hoeveelheid ammonium dat gedurende de dag, beetje bij beetje, wordt geproduceerd door onder andere uitscheiding door vissen, erg beperkt. Er zijn maar heel weinig bacteriën (en archaea) nodig om dit te verwerken. En die bacteriën zetten het ammonium ook nog eens direct om in nitraat. Er komt geen nitriet vrij.
Heb je planten (of algen), dan is het gevaar nog verder ingeperkt omdat stikstofverbindingen een voedingsstof voor ze zijn.
Hoe draai je een aquarium in?
Lees het artikel over het opstarten of indraaien van een aquarium.
Blijf scapen,
Ruud
PS. Heb je vragen of opmerkingen? Stuur me gerust een bericht: