Ammoniak in een aquarium

Het onderhoud aan een aquascape is veel minder belastend dan heel vaak wordt aangenomen. Algen en ammoniak zijn de meest genoemde lasten. Afgestorven en uitgescheiden organisch materiaal, met name veroorzaakt door het houden van te veel vissen en overvoeding, is vaak de boosdoener.

Ammoniak is een veel minder groot probleem dan wordt voorgehouden. Omdat ammoniak zoveel aandacht krijgt, wordt de dood van een vis of een ongewervelde meestal aan ammoniak toegewezen.

Door uitscheiding van vissen en door afstervend en dood organisch materiaal, komt de stikstofverbinding ammoniak en / of ammonium vrij. Een hoge concentratie ammoniak in het water kan tot problemen leiden. Vissen kunnen het ammoniak dan niet meer uitscheiden via de kieuwen en dus stapelt het zich in de vis op.

Ammoniak concentraties zijn vaak laag

Maar ammoniak concentraties zijn vaak laag. Een vis heeft dagelijks ongeveer 2% van zijn lichaamsgewicht aan voeding nodig. Van deze 2% wordt 3.5% als ammoniak uitgescheiden.

In een 100 liter bak met 20 ember tetra's, die bij elkaar 20 gram wegen, komt er dagelijks 0.014 gram of 14 mg ammoniak vrij. Dit komt neer op 0.14 mg/l of ppm ammoniak per dag.

Dat is niet zo veel.

Ammoniak is meestal ammonium

De meeste zoetwater vissen scheiden hoofdzakelijk ammoniak NH₃ uit, via passieve diffusie door de kieuwen. Bij een lagere pH verbindt NH₃ met waterstofionen H⁺ tot ammonium, NH₄⁺. Dit is de geïoniseerd vorm en wordt als veel minder giftig geacht. Ammonium kan namelijk niet via de kieuwen naar binnen.

Ook de temperatuur heeft invloed. Hoe lager, hoe meer ammonimum in plaats van ammoniak.

Bij een pH onder de 7 en een temperatuur onder de 25°C is de kans dat er problemen ontstaan niet heel groot.

De 0.014 gram ammoniak die dagelijks door de ember tetra's wordt geproduceerd, is bij 24 graden Celsius en een pH van 7, slechts 0.0052% ammoniak.

Oftewel, 0.0000728 gram of 0.0728 mg in 100 liter, dus 0.00728 mg/l ammoniak.

Dat is zeer gering.

Ammoniak wordt door microben geoxideerd

Ammonium en ammoniak door bepaalde micro-organismen (microben) omgezet naar het uiteindelijk redelijk onschuldige nitraat.

De belangrijkste micro-organismen zijn waarschijnlijk zogenaamde Comammox (COMplete AMMonia OXidation) bacteriën. Deze bacteriën verdringen waarschijnlijk andere bacteriën en archaea die ammoniak of ammonium omzetten naar nitriet of nitriet naar nitraat en een nieuw aquarium als eerste bewonen.

Ongeacht de soorten, hebben deze microben hebben weinig ruimte nodig om ammoniak of ammonium om te zetten. Ze verwerken ongeveer 0.2 g per m² per dag.

Om de 0.014 g TAN van de 20 ember tetra's te verwerken, is een oppervlakte van 0.07 m² of 700 cm² nodig. Dat is gelijk aan een oppervlakte van 26,5 cm x 26,5 cm.

De binnenkant van een 100 liter aquarium is dus al ruim voldoende om de microben te huisvesten die de TAN zullen omzetten.

Waterbeweging zal ongetwijfeld helpen om ammonium of ammoniak en zuurstof te distribueren. Een filter zonder media, waarmee de doorstroom behouden blijft, is in de meeste gevallen dus het beste.

Ammoniak wordt door planten opgenomen

De droge stof van planten bestaan voor ongeveer 4% uit stikstof. Planten nemen dus graag stikstof op. Het is niet ongebruikelijk voor beplante aquascape om een tekort aan stikstof te hebben, waardoor bemesting noodzakelijk is. Dit is dan in de vorm van nitraat.

In een gezond, goed beplant aquarium vormt stikstof eigenlijk nooit een probleem. Samen met micro-organismen filteren ze het aquarium water. Die micro-organismen worden ook nog eens door planten voorzien van extra zuurstof.

Lees verder over ammoniak.

Blijf scapen,
Ruud

@ Nature Scapes