Algen bestrijden in een aquarium

Algen in een aquarium zijn soms gewenst, bijvoorbeeld in een bergstroom biotoop. Maar meestal zien we ze liever niet. En zeker niet in een beplant aquarium. Vanwege het uiterlijk én omdat ze planten letterlijk in de weg kunnen zitten. Algen bestrijden in een aquarium is niet zo makkelijk. Algen voorkomen is echter veel makkelijker. De sleutel ligt bij de lichtintensiteit.

Algen versus planten

De meeste aquariumplanten staan in de natuur maar ten dele onder water of in ieder geval zeer dicht bij het wateroppervlakte. Water is het terrein van algen.

Op internet wordt gewezen op “het creëren van balans”, op het beperken van voedingstoffen, op het inkorten van de lichtduur of op het gebruik van betere verlichting voor planten.

Maar algen hebben het veel makkelijker dan planten onder water. Ze hoeven geen terrestrische structuren te bouwen, zoals planten dit doen. Algen hebben minder voedingsstoffen, minder licht, minder zuurstof en minder CO₂ nodig dan planten. Alles wat ten nadelen van algen komt, is nog nadeliger voor planten. En alles wat ten voordelen van planten komt, is nog voordeliger voor algen.

Algen zijn heer en meester in het aquarium.

Algen bestrijden

Zichtbare algen kun je bestrijden met chemische middeltjes, “vloeibare CO₂” (glutaaraldehyde) en tandenborstels. Maar de middeltjes kunnen ook nadelig zijn voor planten en micro-organismen.

Licht

Algen zijn fotosynthetiserende organismen die licht nodig hebben om energie te produceren. Haal je het licht weg door het aquarium voor een paar dagen licht-dicht te maken, dan sterven de algen. Planten zijn beter bestand tegen een dergelijke black-out.

Met name bij groene algen werkt een black-out: Haal zoveel mogelijk alg met de hand weg, maak het aquarium licht-dicht voor drie dagen, en voer vervolgens een flinke waterwissel uit om de dode algen uit het water te halen.

Een black-out is niet meer of minder dan symptomen-bestrijding. Na het toelaten van licht zal de alg waarschijnlijk weer terugkomen.

Algeneters

Wanneer zou je juist veel algen willen hebben in een aquarium? Wanneer je algeneters wilt houden natuurlijk!

Andersom is minder handig. Algeneters houden om algen te bestrijden.

Met name als het algenetende vissen betreft. Vissen brengen hun eigen uitdagingen met zich mee. Zoals de ammoniak / ammonium die ze uitscheiden. Daar weten algensporen wel raad mee. Houd algeneters dus juist wanneer je van plan bent algen voor ze te cultiveren.

Voor Neocaridina garnalen en slakken maak ik altijd een uitzondering. Die kun je zonder problemen toevoegen, tenzij je grote of bepaalde vissen houdt die garnalen of slakken op het menu hebben staan.

Algen voorkomen

Algen bestrijden in een aquarium is niet makkelijk. En je komt er nooit van af. Algensporen (“de zaadjes”) zijn overal en altijd aanwezig in water. Ze verspreiden zich door lucht, water en via planten.

Maar algensporen zijn kieskeurig. Ze wachten tot “de lente” komt. De dagen worden dan langer, de lichtintensiteit wordt sterker, het water wordt warmer en er komt meer organische stof vrij.

De aanwezigheid van ammonium / ammoniak of organische stoffen in combinatie met een hoge lichtintensiteit leidt tot de ontkieming van algensporen in zichtbare algen. Door het beheersen van één of beide factoren kunnen we een aquarium met gemak vrij van algen houden.

Licht

Veel technologie die in de markt wordt aangeboden zijn er niet voor het biologisch aspect van de hobby, maar voor de eigenaar van de verlichting.

De verkoop van filters en verlichting zit vol met biologisch niet relevante, of zelfs averechts werkende, functionaliteit. Het “maanlicht effect” bij verlichting, dat het natuurlijk avondlicht ’s zou simuleren, is hier een mooi voorbeeld van.

Lichtintensiteit

Ook de standaard lichtintensiteit van aquarium verlichting is een voorbeeld van niet-functioneel. Fel licht verkoopt beter. Zeker als je in een goed verlichte winkel staat, dan zou gedimd licht niet opvallen of vraagtekens oproepen.

Maar het standaard licht is voldoende om algensporen te laten kiemen. Zorg daarom altijd voor dimbare verlichting en maak er flink gebruik van. Zo’n 5 lumen per liter is waarschijnlijk al voldoende. Dat is ongeveer 10% van de normale output.

Van daaruit kun je langzaam de intensiteit verhogen. En bij iedere verhoging, gedurende een maand het resultaat evalueren.

Om deze reden doe je er ook goed aan om een aquascape bij voorkeur op een donkere lokatie te plaatsen. Omgevingslicht zorgt voor reflecties op het aquarium. Dit compenseer je met hoge lichtintensiteit. In een goed verlichte omgeving valt het je vaak niet op hoe sterk standaard aquariumverlichting is. Dit valt pas op in een donkere ruimte.

In een donkere ruimte kun licht sterk gedimd houden, zonder dat je last hebt van reflecties. Daarom staan aquascape showrooms typisch in donkere ruimtes.

Lichtduur

Hoe zit het dan met de lichtduur? Een bepaalde lichtduur zou onvoordelig zijn voor algen en voor planten niet zo veel uitmaken.

Algen en planten delen een circadiaan ritme. Algen zijn echter veel flexibeler dan planten. Een kortere duur of het toepassen van een siesta, oftewel, een korte onderbreking midden op de dag, is voor algen juist minder problematisch dan voor planten. Al valt het voor planten ook reuze mee.

Toch lijkt het effect te hebben, omdat je met het verkorten van de duur de lichtintensiteit sterk dimt. Maar het is veel effectiever om het licht te allen tijde te dimmen. En dan maakt het ook niet uit om het licht 14 uur aan te laten, zodat je ook ’s avonds van je bak kunt genieten.

Door het licht ’s avonds extra te dimmen lijkt het net maanlicht en klopt de kleurtemperatuur beter met de werkelijkheid, dan het “blauwe maanlicht dat in kunstuitingen wordt gebruikt.”

Lichtspectrum

Licht kent een bepaalde spectrale “handtekening”. Vaak aangeduid met PAR – zie verlichting. Er wordt wel eens gesuggereerd dat een bepaalde spectrale handtekening nadelig is voor algen en voordelig is voor planten. Dat gaat soms gepaard met een bepaald prijskaartje.

Maar algen en planten delen dezelfde chloroplasten en zijn in staat om te compenseren voor minder optimale spectrale handtekeningen.

Ammonium / ammoniak

Ieder biologisch systeem produceert ammonium /ammoniak. Vissen produceren het als een gevolg van eiwit metabolisme en scheiden het uit via de kieuwen. Bij planten komt het vrij als een deel van de plant afsterft.

Algensporen kiemen bij aanwezigheid van ammonium / ammoniak en onder hoge lichtintensiteit. Als trigger dat de lente is aangebroken.

Een hoge lichtintensiteit en weinig ammonium / ammoniak levert niet zo snel problemen op. Evenals een lage lichtintensiteit en ammonium / ammoniak.

Waarom zien we algen vaak in opstartende aquaria?

Beginnende hobbyisten kopen meestal een paar planten die waarschijnlijk boven water zijn gecultiveerd. Onbewust, onbekwaam, brengen ze deze planten abrupt onder water in zeer lage CO₂ condities, en onder normale (= veel te intens) aquarium verlichting. Dubbele terror voor planten.

Planten fragmenteren en de loslatende delen disintegreren, waarbij ammonium / ammoniak vrijkomt.

Een opstartende aquarium heeft waarschijnlijk nog geen omvangrijke bacteriepopulatie, en erger nog, een eigenaar die midden in chemische oorlogsvoering zit omwille van het indraaien van het aquarium.

Voldoende ammonium / ammoniak en sterke verlichting dus.

Algen en planten

Ongezonde planten kunnen dus een bron van ammonium / ammoniak zijn. Gezonde planten nemen ammonium / ammoniak juist op, en zorgen gezonde planten voor een rijke gemeenschap aan micro-organismen, die eveneens ammonium / ammoniak opnemen. Bovendien is het plausibel dat gezonde planten, algen kunnen bestrijden met allelochemische stoffen.

Een gezonde, goed beplante aquarium helpt dus sterk bij het voorkomen van algen. Zaak dus om planten gezond te houden. Ook hier speelt de lichtintensiteit een voorname rol en in een gelijke richting.

Gezonde planten krijg je bij gedimd licht. Onder sterk licht kan een plant niet anders dan groeien. Als de CO2 laag is, wat zonder CO2 injectie het geval is, zal de plant fysiologische stress ervaren en bepaalde functie (tijdelijk) opgeven. Zo kan de plant bladeren loslaten, wat ammonium / ammoniak vrijmaakt.

Zolang de lichtintensiteit laag blijft, komen planten veel minder snel in de problemen. In plaats van ammonium / ammoniak te produceren, nemen ze deze stikstofverbindingen op.

Lees meer over het levend houden van planten in een aquarium.

Concurrentie

Op het internet zul je vaak lezen dat planten en algen met elkaar concurreren. Dat is wat betreft indirecte concurrentie niet of nauwelijks het geval. Algen zijn eenvoudiger dan planten en kunnen veel sneller met verandering overweg.

Ze reageren hetzelfde op licht, dus er bestaat geen bepaald spectrum waarbij planten het goed doen en algen minder. In vergelijking met planten, hebben ze maar weinig voedingsstoffen en CO₂ nodig.

Te veel voedingsstoffen resulteert op zichzelf niet in algen. Neem als voorbeeld beplante aquascapes met een hoge lichtintensiteit, CO2 toevoer en een bewust zeer hoge dosering van voedingsstoffen. Deze aquascapes zijn algenvrij omdat ze schoon worden gehouden. Plantenresten (bron van ammonium / ammoniak) worden verwijderd.

Blijf scapen,
Ruud

Heb je vragen of opmerkingen? Stuur me een bericht: